جایگاه و اهمیت پلیمرها در صنعت پتروشیمی ایران

اهمیت صنعت پتروشیمی در اقتصاد ملی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. از امتیازات مهم صنعت پتروشیمی ایران، تأمین مواد اولیه آن در داخل کشور است. صنعت پتروشیمی جزء صنایعی است که در کشور ما دارای مزیت نسبی است. ایران به‌عنوان چهارمین تولیدکننده نفت جهان و داشتن دومین ذخایر بزرگ گاز دنیا، 80% درآمدهای صادراتی خود را از نفت و گاز تأمین می‌کند و امیدوار است تا پایان دهه جاری 14 درصد از بازار جهانی پتروشیمی را در دست بگیرد و ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی خود را به 23 میلیون تن در سال افزایش دهد. صنایع پتروشیمی (Petrochemical industry)، بخشی از صنایع شیمیایی است که فرآورده‌های شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید می‌کند.
در اوایل قرن بیستم نفت خام و گاز طبیعی به‌عنوان ماده اولیه برای تهیه بسیاری از ترکیبات موردنیاز انسان، اهمیت حیاتی و روزافزونی پیداکرده است. صنعت پتروشیمی تأمین‌کننده اصلی مواد مصرفی موردنیاز در بیشتر صنایع شیمیایی، برق و الکترونیک، نساجی، پزشکی، خودروسازی، لوازم‌خانگی، غذایی و... هست. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های صنعت پتروشیمی ارزش‌افزوده بسیار بالای آن است. بدین معنی که با تغییرات شیمیایی و فیزیکی بر روی هیدروکربورهای نفتی و گازی می‌توان ارزش محصول را به میزان 10% تا 15% افزایش داد. از ویژگی‌های دیگر این صنعت، تنوع محصولات آن و تأمین مواد اولیه هزاران کارگاه و کارخانه صنایع پایین‌دستی آن هست که ازنظر اشتغال‌زایی و کسب درآمدهای ارزی و قطع وابستگی نقش بسیار مؤثری در اقتصاد کشور دارد.
کشور ایران با توجه به مزیت‌های بالقوه، پتانسیل مناسبی برای ارتقاء صنعت پتروشیمی کشور داراست.
صنعت پتروشیمی در یک تقسیم‌بندی کلی به 2 دسته صنایع بالادستی و صنایع پایین‌دستی تقسیم می‌شوند.
صنعت پتروشیمی ازجمله صنایعی است که منابع سوخت‌های فسیلی را به محصولات با ارزش‌افزوده بیش‌تر تبدیل می‌کند. بنا بر تعریف، پتروشیمی به صنایعی گفته می‌شود که در آن‌ها هیدروکربن‌های موجود در نفت خام و یا گاز طبیعی، پس از انجام فراورش در فرآیندهای شیمیایی به فرآورده‌های جدید شیمیایی و پتروشیمیایی تبدیل می‌شوند.

اولین کاربرد گاز طبیعی در صنعت پتروشیمی کاربرد خوراک است که تنها در مجتمع‌های تولید اوره و متانول اتفاق می‌افتد.
اتیلن به‌عنوان یک محصول پایه، خوراک عمده بسیاری از محصولات نهایی هست. بیش‌ترین مصرف اتیلن در تولید پلی‌اتیلن است. اتیلن به همراه بنزن در تولید پلی‌استایرن نقش دارد. اتیلن همچنین در تولید پلیمرهای اساسی دیگر ازجمله پلی‌وینیل‌کلراید، پلی‌اتیلن‌ترفتالات و اکریلونیتریل-بوتادی‌ان-استایرن نیز به کار می‌رود.
درگذشته دومین پلیمر پرمصرف در جهان پلی‌پروپیلن بوده است. امروزه به دلیل رشد بالاتر پلی‌اتیلن‌ترفتالات نسبت به پلی‌پروپیلن طی سال‌های اخیر سهم این دو پلیمر از مصرف جهانی تقریباً برابر هست. پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده پلی‌اتیلن‌ترفتالات سهم بیش‌تری از مصرف جهانی را به خود اختصاص دهد. پلی‌وینیل‌کلراید، پلی‌استایرن و آکریلونیتریل-بودتادی‌ان-استایرن در رده‌های بعدی مصرف قرار دارند. در تولید حدود 79% از پلیمرهای اساسی، مونومر اتیلن مصرف می‌شود که این موضوع اهمیت این مونومر در تولید پلیمرهای اساسی و نقش منطقه خاورمیانه ازجمله ایران را نشان می‌دهد.

مزیت نسبی ایران در دسترسی به مواد اولیه و به‌ویژه مواد اولیه گازی در تولید محصولات اساسی الفینی، قابلیت رقابت کشور در تولید و صدور محصولات پتروشیمی نسبت به سایر مناطق افزایش می‌دهد. افزایش تولید مواد پایه در ایران، به‌خصوص اتیلن منجر به افزایش تولید محصولات پلیمری و صادرات بخش قابل‌توجهی از آن‌ها در سال‌های آتی خواهد شد. این مزیت نیازمند سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق هست.