انواع چسبها-قسمت دوم
انواع چسبها
چسبهای سنتزی شامل چسبهای الاستومری، گرمانرمها و گرماسختها هستند. این چسبها شامل طیف وسیعی از چسبها نظیر چسبهای اپوکسی و آکریلیها هستند که به دو زیر گروه مهم تقسیمبندی میشوند:
- چسبهایی که با واکنش شیمیایی سخت میشوند (چسبهای واکنشی) و به دو گروه چسبهای تک جزئی و چند جزئی تقسیم میشوند. چسبهای تک جزئی (نظیر یورتانها، سیانوآکریلاتها، اپوکسی و پلیایمیدها) از راه واکنش شیمیایی در مجاورت یک منبع بیرونی انرژی مثل رطوبت، گرما یا تابش سخت میشوند. در حالی که در چسبهای چندجزئی، سخت و پخت شدن چسب از راه مخلوط کردن چند جزء که با هم از نظر شیمیایی واکنش میدهند انجام میپذیرد. زیرا در این واکنشها، پلیمر موجود در چسب نظیر اپوکسی، یورتان یا آکریلیها شبکهای میشوند.
- چسبهایی که بدون واکنش شیمیایی سخت میشوند.
چسبهایی که از راه واکنش شیمیایی سخت میشوند عبارتند از
- چسبهای اپوکسیدی: اپوکسیدها بهترین نوع چسبهای ساختاری شناخته شده هستند و بیشترین کاربردها را نیز دارند. رزین اپوکسی اغلب به وسیله واکنش نمک سدیم از بیسفنل A با اپیکلروهیدرین ساخته میشود. آمینهای آروماتیک یا آلیفاتیک به عنوان عامل سختکننده استفاده میشوند. این چسبها به چوب، فلزات، شیشه، بتن، سرامیک و پلاستیکهای سخت به خوبی میچسبند و در برابر روغن، آب، اسیدهای رقیق، بازها و اکثر حلالها مقاوماند. به این خاطر کاربرد مؤثری در چسباندن کفپوشهای وینیلی مصرفی در سرویسها و مکانهای خیس یا برای سطوح فلزی دارند.
- چسبهای فنولی مناسب برای فلزات: هنگامی که فنول با مقدار اضافی فرمالدهید (در شرایط بازی) در محیط آبی واکنش دهد، محصول واکنش رزول نامیده میشود. رزول اولیگومری از فنولهای پل دار شده با گروههای اتر و متیلن قرار گرفته روی حلقههای بنزنی است. برای جلوگیری از تشکیل حفرههای هوا یا بخار، چسب فنولی بین صفحات پهن فولادی (گرم شده با پرس هیدرولیک زیر فشار) سخت میشود. به دلیل شکننده بودن فنولیها، پلیمرهایی از جمله پلیوینیلفرمال، پلیوینیل بوتیرال، اپوکسیدها و لاستیک نیتریل به فرمولبندی چسب اضافه میشود تا سختتر شود.
- چسب های تراکمی فرمالدهید مناسب برای چوب: تعدادی از چسب های مورد استفاده برای چوب نتیجه تراکم فرمالدهید با فنول و رزوسینول (1 و 3 دیهیدروکسی بنزن) هستند و به ندرت با اوره یا ملامین واکنش تراکمی انجام میدهند.
- چسبهای آکریلی: از نوع چسبهای ساختاری هستند که با واکنش رادیکال آزاد مونومرهای آکریلی در دمای محیط سخت میشوند. مونومر اصلی این چسبها، متیلمتاکریلات است اما مواد دیگری از قبیل اسید متاکریلات نیز برای بهبود چسبندگی به فلزات (به وسیله تشکیل نمکهای کربوکسیلات با بهبود مقاومت گرمایی و با استفاده از اتیلن گلیکول دیمتیل آکریلات برای شبکهای کردن ساختار چسب) نیز ممکن است استفاده شوند. پیونددهندههایی که برای اتصال پلیمرهای مصنوعی به استخوانهای انسان یا پوششهای دندانها استفاده میشوند نیز بر مبنای متیل متاکریلات هستند و عموماً برای چسبناندن فلزات، سرامیکها یا بیشتر پلاستیک ها و لاستیکها استفاده میشوند و اتصال محکمی را ایجاد میکنند.
- چسبهای غیر هوازی: این چسبها در غیاب اکسیژن که یک بازدارنده پلیمر است، سخت میشوند. این چسبها اغلب بر پایه دیمتاکریلاتهایی بر پایه پلیاتیلنگلیکول هستند و کاربرد آنها اغلب در اتصال چرخدندهها برای تقویت اتصالات استوانهای یا برای درزگیری است.
- چسبهای پلیسولفیدی: پلیسولفیدها در ابتدا به عنوان درزگیر استفاده میشدند. یک کاربرد مهم آنها درزگیری لبههای آینههای دوگانه است. برای این که قطعات را با هم نگه دارند و مانعی در برابر نفوذ رطوبت ایجاد کنند، از بیس 2-کلرواتیلفرمال با سدیم پلیسولفید استفاده میکنند و به منظور کاهش قیمت از پرکنندههای معدنی بهره میگیرند. از فتالات و معرفهای جفتکننده سیلانی به عنوان نرم کننده استفاده میشود و عامل سختکننده دیاکسیدمنگنز یا کرومات نیز استفاده میشود.
- سیلیکونها: چسبهای یک جزئی سیلیکون اغلب به عنوان چسبهای ولکانیده در دمای اتاق (RTV) معروف هستند و شامل پلیدیمتیلسیلوکسان (PDMS) با جرمهای مولکولی در محدوده 1600-300 دالتون و حاوی گروههای انتهایی استات یا اتر هستند. این گروهها با رطوبت اتمسفر آبکافت شده گروههای هیدروکسیل تشکیل میدهند که بعدها با حذف آب متراکم میشوند. چسبهای سیلیکونی نرم و دارای مقاومت محیطی و شیمیایی خوبی هستند. این چسبها به عنوان بهترین نوع پوشش برای استفاده در حمام شناخته شدهاند.
چسبهایی که بدون واکنش شیمیایی سخت میشوند
این چسبها شامل انواع زیر هستند
چسب های حساس به فشار
چسبهای حساس به فشار همیشه چسبناک و به خاطر استفاده در نوارچسب ها و برچسبها معروف هستند. این چسبها به طور عمده بر پایه لاستیک طبیعی، هموپلیمر دستهای یا تصادفی استایرن-بوتادیان و آکریلی تهیه میشوند.. نوارهای معمولی چسب از جنس پلیوینیلکلراید یا پلیاتیلن هستند. یک طرف نوار با آستر یا لایه زیرین پوشیده شده است، به همین دلیل چسب همیشه چسبناک میماند. طرف دیگر دارای پوشش آزادکنندهای است که با بازکردن نوار، با چسب جدا میشود. مواد آزادکننده که اغلب استفاده میشوند، هموپلیمری از وینیل الکل و وینیل اکتادسیل کاربامات هستند که در اثر واکنش پلیوینیلالکل با اکتادسیلایزوسیانات ساخته میشود.
چسبهایی که در اثر حذف حلال سخت میشوند
این چسبها به دو دسته چسبهای پایه حلالی و چسبهای امولسیونی (عموماً پایه آبی) تقسیمبندی میشوند.
چسبهای پمادی
چسبهای پایه حلالی هستند که در بستهبندی پماد به بازار عرضه میشوند. این چسبها اغلب محلی از لاستیک نیتریل (به شکل هموپلیمر)، بوتادیان و اکریلونیتریل در حلالهای آلی هستند.
چسبهای تماسی
چسبهای تماسی از معروفترین چسبهای بر پایه حلالاند. این چسبها محلول پلیمر در حلال آلی هستند که بین دو سطح به کار میروند. ماده اصلی این چسبها لاستیک پلیکلروپرن یا پلیکلروبوتادیان است و برای چسباندن روکشهای تزئینی پلاستیکهای محکم مثل PVC و اکریلونیتریلبوتادیان-استایرن (ABS) به چوب، فلز و تخته کفش به کار میروند.
محلولهای آبی و خمیرها
چسبهایی که با از دست دادن آب سخت میشوند نظیر نشاسته، ذرت و غلات منابع عمده برای تهیه چسب هستند. موارد مصرف آنها عمدتاً برای چسباندن کاغذ، مقوا و منسوجات نظیر پاکتهای کاغذی، پنچرگیری تیوپ، چسباندن کاغذ دیواری و چسبهای مجدد ترشدنی با آب است. چسب ترشدنی با آب نظیر پلیوینیلالکل است که در تمبرهای پستی استفاده میشود. از لاتکس صمغهای طبیعی مانند دکسترین و پلیوینیلاستات همراه با مقدار زیادی پلیوینیلالکل به عنوان پایدارکننده خوب برای اینگونه چسبها استفاده میشود.
امولسیونهای آبی
اجزای لازم برای پلیمرشدن امولسیونی از آب، مونومر، پایدارکننده و آغازگر است. محصول پلیمر امولسیونی، شیرابهای از ذرات پلیمر با پایدارکنندههای جذب شده است. معروفترین مثال آن چسبهای چوب است که شیرابه آن پلیمر پلیوینیلاستات و به مقدار زیادی در کارهای گروهی و در چسباندن اتصالات درون اتاق، زیانه دربها، پنجرهها و مبلمان استفاده میشوند. مثال دیگر رنگهای امولسیونی بر پایه پلیوینیلاستات هستند که به عنوان پوشش سطح یا چسب استفاده میشوند.
چسبهایی که با سرما سخت میشوند
چسبهای گرماذوب
ماده اولیه چسبهای گرما ذوب که از ابزار تفنگی شکل خارج میشود معمولاً اتیلنوینیلاستات است. کاربرد این چسبها شامل استفاده در جعبههای مقوایی، چسباندن صفحههای کتاب و اتصالات گرمایی در نئوپان است. از دیگر چسبهای گرماذوب میتوان به چسبهای گرما ذوب پلیآمیدی، پلییورتان، استرهای آلیفاتیک و پلیاسترها اشاره کرد.